Brabant Verslagen_CDK, 29-Mar-1910

handgeschreven verslag van bezoekjes aan Andel uit 1898, 1902, 1906,
1910, 1915, 1919, en 1923.
bron: http://www.brabantsarchief.nl/data/docs/cdk/andel.cdk1895.pdf
--------------------------
Andel door de ogen van de Commissaris van de Koningin
Tussen 1896 en 1925 was Mr. A.E.J. baron Van Voorst tot Voorst Commissaris
van de Koningin in Noord-Brabant. Een van zijn taken was het regelmatig 
bezoeken van alle gemeenten in de provincie. Van die werkbezoeken hield hij 
nauwkeurig verslag bij. In 1910 schreef hij het volgende:
--------------------------
[p.6] 
Den 29 maart 1910 kwam ik weer in Andel. Ik reed er vanuit
Gorinchem heen; bezocht daarna nog Giessen, en keerde toen naar
Gorinchem terug.
Ik verleende audientie aan den heer van Tienhoven, die inlichtingen
kwam geven omtrent zijn wonen in den Haag, in verband met zijn
voorzitterschap van een Noordbrabantsch Waterschap; ik stelde hem
gerust, dat gedep. stat. hem wel voorzitter zouden laten. -
Andel heeft een bezit van 58 H.A. mooie gronden. Voor +/- 100 jaren
brachten die gronden niets op, en wilde niemand daarvan als
eigenaar te boek staan; met de opbrangst kon men de lasten niet
betalen. Het was toen quaestieus of de gronden behoorden aan de
inboorlingen van Andel, dan wel aan de gemeente Andel. Om zich

[p.7] Andel c.a.
van den eigendom van die gronden te ontdoen, is er eene procedure gevoerd;
bij rechterlijk vonnis is toen beslist, dat die gronden van de gemeente
Andel waren. De gemeente is thans natuurlijk zeer dankbaar voor
die rechterlijke uitspraak, waarmede men zich voor honderd jaren zoo
bezwaard gevoelde.
Ook voor deze streken is de Maasmond, zoals thans blijkt van
zeer groot nut. Als het water op de rivier hoog is, zooals in den
afgeloopen winter, dan heeft men geen last meer van kwelwater
zoals vroeger, omdat de gronden aan den Nieuwendijk afge-
malen worden; - bovendien heeft men geen gevaar meer voor over-
last van water bij doorbraken, zoals in 1880, toen alle bin-
nendijks gelegen gronden inundeerden, en onberekenbare schade
aangericht werd; toen was bijv. het slot de woning van den burgemees-
ter van Rijswijk niet anders dan per roeiboot te bereiken. -
Men meent alleen, dat aan de Bleek het water niet meer zoo laag
afloopt als voor de opening van de Bergsche Maas. Wanneer
er nu bijv. 's zomers bij een onweer veel water valt, dan loopt dat
water niet zoo spoedig weg als weleer, wanneer de
bemalingswerktuigen niet in gebruik worden gesteld, omdat
het water op de rivier niet hoog is. -
Veldwachter krijf f 70 gratificatie; gevraagd dat bedrag bij
het tractement te voegen.
Een opzichter voor de gemeente landerijen krijgt f 365 salaris.-
Den heer van Andel woont nog altijd te Ubbergen, bij Nijmegen, waar-
heen hij voor de opvoeding zijner kinderen verhuisde; middelwijl
vervalt "het Hof" in erge mate; men vreest dat hij nooit weer in 
Andel zal komen wonen.
Den Dekker, en diens zwager A. Naayen (de gewezen wethouder)
leven nog, en wonen beide nog in Andel; Naayen is geen voor-
zitter meer van den OpAndelschen polder; in diens plaats kwam
Peter de Fijter.
Er is nog steeds geen openbare school in Andel; de enkele kinderen
die openbaar onderwijs verlangen, bezoeken de openbare school te
Giessen, met welke gemeente Andel deswege gecontracteerd heeft.
De bijzondere school te Andel kan met de staats subsidie
niet bestaan; jaarlijks komt er +/- f.1300 tekort, welk bedrag 
door Naayen en de Fijter wordt aangezuiverd.
Van gemeentewege heeft geen armenverzorging plaats; ook geen

[p.8] Andel c.a.
subsidie aan kerkelijke armbesturen.
Sinds de woningwet er kwam, wordt er minder gebouwd; eene
arbeiderswoning kostte vroeger niet meer dan +/- f 400; thans
kost eene woning, die aan de bepalingen der bouwverordening
voldoet f 750 a f 800.-
Er is een staat aangelegd omtrent de exploitatie der gemeente-
lijke bezittingen. - Naar de ondervinding in Andel schijnt
te leeren, moet griendland, dat uitgeleefd is, niet getweediept
worden; maar men moet die grond in cultuur nemen, een
jr. of vierbebouwen, en er dan weer griendland van maken.
De bovenste steek moet echter boven blijven; doet men dat niet,
dan is de grond, die getweediept werd, als de griend na twintig
jaren uitgegroeid is, helemaal niets meer waard.
De ondervinding leerde, dat grindwegen, die met basaltsteenslag
onderhouden worden, beter zijn, terwijl het minder kost, dan
wanneer ze met grind onderhouden worden.
Gemeente sloeg vier nortonpompen; het goede water zit niet
diep; 30 a 40 voet; elke pomp zal +/- f 75 kosten.
Er wordt veel fruitteelt in Andel gedreven, vooral appels (belle
fleur en goud reinetten) en peren (Janbazen en knolperen).
De harmonie te Andel bracht mij tijdens de audientie eene
serenade; toen ik vertrok, deed men mij uitgeleide tot de
grenzen van Giessen. - Directeur van die harmonie was
een fietshandelaar, Jonker genaamd, sinds een jr. te Andel
woonachtig.
Familie den Dekker. Oude den Dekker woonde te Almkerk en was gehuwd
met eene dochter van notaris Middelkoop te Dussen,
eene achternicht van den tegenwoordigen notaris Mid-
delkoop te Capelle. Zij kreeg twee kinderen, nl.
Dionysius den Dekker, die van Almkerk naar Andel
verhuisde, en Amelia den Dekker, ongehuwd, die thans
nog aan den Nieuwendijk woont.
Dionysius den Dekker huwde met juffrouw Naayen
uit Andel; hij heeft vier kinderen: Arie, wethouder
van Almkerk, wonende aan den Nieuwendijk ten huize
van zijne tante Amelia; Jan, ongehuwd, boer, wonende
ten huize van zijn vader te Andel; Alexander, onge-
huwd, gepromoveerd, directeur van de Gorinchemse

[p.9] Andel c.a.
bank; nog een meisje, ongehuwd, en nog tehuis bij haar
vader te Andel.
A. Naayen uit Andel is gehuwd met juffrouw Ver-
meulen uit Capelle; de moeder van die juffrouw Vermeu-
len was eene Verbeek; zelfde familie als die schatrijke
Verbeken te Heemstede.